Óréttlætið og EES

26.11.2011

Í framhaldi af ákvörðun innanríkisráðuneytisins að hafna umsókn hlutafélagsins Beijing Zhongkun Investment Group (sem Huang Nubo á stærstan hlut í) um kaup á 300 ferkílómetra landi á Grímsstöðum á Fjöllum hefur skapast áhugaverð umræða um útlendinga inna og utan EES-svæðisins. Stíga þar margir ansi fast til jarðar og skamma innanríkisráðherra fyrir að vera svona kreddufullur að hann vilji ekki leyfa kaup útlendinga utan EES á landsvæði, þegar útlendingar innan þess gætu hæglega keypt land. Er engu líkara en að þetta hafi verið uppfinning innanríkisráðherrans sjálfs að draga línuna ekki við Íslands strendur heldur við múrinn sem reistur hefur verið um Evrópu.

Það vill svo til að íslensk löggjöf mismunar útlendingum innan og utan EES í afar mörgum og veigamiklum þáttum. EES-borgarar geta ferðast til Íslands án teljandi vandræða og lifað hér og starfað ef þeim sýnist svo. Það kostar hins vegar útlendinga utan EES talsverða fyrirhöfn að koma hingað til lands sem ferðamenn. Þeir geta þurft að ferðast langar vegalengdir til að sækja um vegabréfsáritun og þurfa jafnvel að panta tíma með margra vikna fyrirvara. Jafnframt þurfa þeir að sýna fram á að þeir eigi næga peninga inni á bankareikningi til að geta framfleytt sér meðan á dvölinni á Íslandi stendur og í sumum tilfellum er farið fram á nákvæma ferðaáætlun. Það tekur enginn Indverji eða Kínverji skyndiákvörðun um að fara í frí til Íslands. Enn vandast málið ef viðkomandi skyldi detta í hug að vilja lifa eða starfa á Íslandi. Sé minniháttar atvinnuleysi á landinu þá getur útlendingur utan EES nánast gleymt slíkum draumum.

Er þetta sanngjarnt fyrirkomulag? Ég vil ekki meina að svo sé. Reyndar er ég í grunninn hlynnt opnum landamærum en þá ekki aðeins fyrir Evrópu, heldur allan heiminn. Það er e.t.v. útópísk afstaða og verður varla að veruleika. Fyrst svo er þá tel ég sanngjarnast að um alla útlendinga sem til Íslands vilja koma – hvort sem er til að skoða landið, setjast hér að eða kaupa land – gildi sömu reglur. En það mun ekki gerast meðan Ísland er aðili að EES-samningnum. Og það er merkilegt að mestu stuðningsmenn hans og þess að Ísland stígi skrefið til fulls með aðild að Evrópusambandinu, skuli vera þeir sömu og kvarta undan misrétti í garð fjárfesta utan EES.

Kynjasamþætting í þágu hernaðar?

23.11.2011

Alþjóðlegi jafnréttiskólinn og Alþjóðamálastofnun Háskóla Íslands stóðu í hádeginu í dag fyrir stuttu málþingi um kyngervi og herafla þar sem Lotte Öhman, sérfræðingur frá sænska hernum, sagði frá reynslu sænska hersins af því að samþætta kynjasjónarmið inn í aðgerðir hersins. Sjálf sat ég í pallborði, sem aftur fékk mig til að leiða hugann að viðfangsefninu sem konur, friður og öryggi er.

Það var stórt skref á sínum tíma, fyrir einum ellefu árum síðan, að samþykkja ályktun númer 1325 um konur, frið og öryggi á vettvangi öryggisráðs Sameinuðu þjóðanna. Þá var kastljósinu beint að þeim áhrifum sem stríð og vopnuð átök hafa á líf kvenna og þeirri staðreynd að konur eru oftar en ekki nánast útilokaðar frá friðaruppbyggingu. Þrátt fyrir veikt orðalag tekur ályktunin því á afar mikilvægu efni og hefur henni og eftirrennurum hennar verið haldið á lofti í alþjóðasamfélaginu, þ.m.t. á Íslandi.

NATO og 1325

Atlantshafsbandalagið hefur veitt ályktuninni athygli og staðið fyrir heilu ráðstefnunum þar sem rætt er um konur, frið og öryggi. Sú umfjöllun hefur hins vegar öll verið á forsendum bandalagsins og kvenfrelsi er þannig gert að þjóna markmiðum NATO, einkum í Afganistan. Þannig hefur framkvæmdastjóri NATO, Anders-Fogh Rasmussen látið hafa eftir sér að hið jákvæða við þátttöku kvenna í stríðsverkefnum NATO í Afganistan sé að þær geti talað við afganskar konur og unnið traust þeirra – og mögulega aðstoðað við að hafa hendur í hári hryðjuverkamanna.  Þannig  geti konur unnið að því að tryggja öryggi NATO en á sama tíma sýnt menningu svæðisins virðingu. Þá sagði Rasmussen í ræðu sem hann flutti á ráðstefnu um málefnið í Kaupmannahöfn í fyrra:

Þessi mynd prýðir DVD-disk NATO undir yfirskriftinni: Women, Peace, Security

“In addition to specific gender advisors, ISAF nations are deploying an increasing number of female soldiers to Afghanistan. And they make a real difference. In most countries, women don’t want to be searched at check points by men. In some cultures, it is unacceptable. Female soldiers can conduct searches without causing offence, which enhances our own security in a way that fits with the culture. That’s to everyone’s benefit.

Female military medical staff run clinics where local women are happy to go and be treated. And with the increased access that female soldiers are able to gain to local women, we can promote the mutual trust that is essential in countering an insurgency. Not least because of the influential roles that women play in their families and their communities.”

Læknisþjónusta hersins

Á DVD-disk sem NATO hefur gefið út og hefur að geyma nokkrar stuttmyndir um „konur, frið og öryggi“ er umfjöllun um heilsugæsluþjónustu breska og bandaríska hersins í Afganistan. Þar gefur að líta heilbrigðisstarfsfólk í fullum herklæðum sem aðstoðar Afgana sem þangað leita – fullkomin leið til að vinna hug og hjörtu almennings. En ef við skiptum nú bandarísku og bresku herbúningunum út fyrir einhverja aðra, hvernig horfði dæmið þá við? Franski herinn að læknisstörfum á Fílabeinsströndinni? Al-Kaída býður konum upp á ómskoðun í fáförnum fjallahérðuðum Afganistans? Kúbanskir hermenn veita læknisþjónustu fólki sem rekið er út af sjúkrahúsum á Miami?

Rauði krossinn og Rauði hálfmáninn hafa ítrekað kallað eftir því að skýr lína sé dregin milli mannúðarstarfa og hernaðar. Þegar kemur að slíku grundvallaratriði skiptir engu máli hvort þeir sem veita eða þiggja læknisþjónustu eru karlar eða konur. Og einmitt það er lykilatriðið. Það eitt að koma konum í heri er ekki markmið í sjálfu sér. Markmiðið er að breyta stríðsmenningu og binda enda á vopnuð átök. Konur eiga ekki að koma að friðaruppbyggingu vegna þess eins að það geti leitt til betri og/eða langvarandi lausna. Þær eiga að koma að friðaruppbyggingu vegna þess að þær eru helmingur mannskyns og stríð hefur hörmuleg áhrif á líf þeirra. Konur eru afar sjaldan – ef nokkurn tímann – í hópi þeirra sem hagnast á vopnuðum átökum. Þær verða hins vegar fyrir margvíslegu ofbeldi þegar slík átök geysa, ekki einungis af hálfu óvinarins, heldur einnig af hálfu þeirra sem næst þeim standa. Þessu verður ekki breytt með því að klæða hjúkrunarkonur í einkennisbúninga eða fjölga konum í herjum NATO-ríkjanna, eða með því að tveir hermenn leiki sér við börn í Afganistan. Þarna þarf miklu meira til.

Með þessu skal þó alls ekki gert lítið úr viðleitni einstaklinga, ríkja, samtaka og stofnana til að kynjasamþætta aðgerðir í stríði og friði, þvert á móti. En kynjasamþætting ein og sér í þessu samhengi er langt frá því að vera róttæk breyting, þvert á móti gengur hún út frá óbreyttu ástandi. Og mótsagnirnar eru margar.

Nafnlaus dóttir föður síns og eign nafngreinds ráðherra

02.11.2011

Áhugavert sandkorn er að finna í DV í dag þar sem yfirskriftin er: „Þingmannsdóttir í formannsframboð“. Með fylgir mynd af Ögmundi Jónassyni, svo að ætla mætti að hann væri umrædd þingmannsdóttir. En nei, sandkornið fjallar um þingmannsdótturina „Maríu Pétursdóttur“, sem bauð sig fram til formanns Vinstri hreyfingarinnar – græns framboðs og uppskar samkvæmt dagbókum DV „einungis örfá atkvæði“. Þessi örfáu atkvæði voru reyndar 15% atkvæða en formannsframbjóðandinn Þorvaldur Þorvaldsson uppskar rúm 7% atkvæða og Steingrímur tæp 73%.

Sandkornaskríbent DV tengir framboð „Maríu“ við Ögmund Jónasson, sem aftur er sagður hafa beðið ósigur á landsfundinum. Sjálf sat ég landsfundinn en varð ekki vör við einhverja persónulega keppni Ögmundar við einn eða neinn. Á fundinum voru hins vegar nokkur mál afgreidd í ágreiningi og má þar helst nefna ályktunartillögur um staðgöngumæðrun, Alþjóðagjaldeyrissjóðinn og niðurskurð í heilbrigðiskerfinu. Eftir því sem ég fékk best séð voru landsfundarfulltrúar að taka afstöðu til mála á eigin forsendum, en ekki annarra.

Dilkadráttur

Það er lenska valdapólitíkusa að draga einstaklinga í dilka eftir meintum valdalínum. Engin manneskja geti verið frjáls, hún þurfi alltaf að vera handbendi annarra og ganga erinda þeirra sem sagðir eru bítast um völd. Þá gerir hugsun valdapólitíkusa ekki ráð fyrir öðru en að völd séu það eina sem bitist er um. Málefnalegur ágreiningur er ekki til, enda er enginn ósammála öðrum nema til þess eins að vega að völdum hans. Heilu hreyfingarnar skulu síðan dregnar í dilka eftir því. Það liggur til að mynda við að öll þjóðin sé dregin í dilka eftir löngu liðnum átökum í Sjálfstæðisflokknum. Annar formannsframbjóðandinn skrifar pólitískar greinar í Morgunblaðið en hinn í Fréttablaðið. Og hvort les maður nú Moggann eða Fréttablaðið, er það Davíð eða Þorsteinn?

Í VG hafa armarnir verið kenndir við Steingrím J. Sigfússon og Ögmund Jónasson. Að vísu var sá fyrrnefndi einhvern tímann kenndur við Svavar Gestsson og í einni atburðarás fyrir nokkru síðan var sú sem þetta ritar kennd við Svavars-arminn, með öðrum orðum kennd við karl sem hætti á þingi einmitt sama ár og ég mátti kjósa til Alþingis í fyrsta sinn. Það skilja það e.t.v. ekki allir en fyrir femínista – sem hefur afskipti af pólitík einmitt á femínískum forsendum – þá er afar lítið eftirsóknarvert að vera dregin í dilka eftir skoðunum karla.

Nafn hennar aukaatriði

Það nægir ekki sandkornsskríbentnum að kenna „Maríu“ við einn karl, hún er líka kennd við föður sinn, sem eitt sinn sat á þingi. Í hamaganginum tekst heldur ekki að fara rétt með nafn hennar. En rétt nafn Margrétar er kannski aukaatriði í samhenginu og eflaust líka sú staðreynd að hún bauð sig fram á fundinum öllum að óvörum en ekki að áeggjan eins eða neins. Þetta snýst jú um meintar átakalínur milli tveggja karla og við hin hljótum að leika þeirra leik í hvert sinn sem við hreyfum okkur, eða hvað?